De huidige tijd kenmerkt zich door onzekere ontwikkelingen.
De corona pandemie komt steeds in een nieuwe fase, waarbij het zicht op het vervolg onduidelijk en wisselend is. Het effect van deze crisis blijft daarmee moeilijk te duiden. Dit maakt het lastig om voorspellingen te doen voor de toekomst en hierop te anticiperen. Tegelijkertijd heeft de afgelopen periode ons bewust gemaakt van de grote opgaven waar we voor staan. Opgaven die raken aan de gezondheid en het welbevinden van onze inwoners, ondernemers en leefomgeving.
Diverse ontwikkelingen beïnvloeden onze opgaven.
Gemeenteraadsverkiezingen
In maart kozen onze inwoners voor een nieuwe gemeenteraad. Deze gemeenteraad geeft voor de komende jaren richting aan het gemeentelijk beleid. Dit is nog niet verwerkt in deze perspectiefnota.
De ambities van de nieuwe raad verwerken we in de Begroting 2023 en de Perspectiefnota 2024 - 2027.
Veerkracht in aanhoudende onzekerheid
Onze inwoners hebben over het algemeen en in vergelijking met elders in het land een goede uitgangspositie. Er is veel groen aanwezig in de gemeente, het is er veilig, de inkomens zijn relatief gunstig, er is een hoge arbeidsparticipatie en sociale samenhang en de ervaren gezondheid is relatief goed. Dit neemt niet weg dat de effecten van de corona en de oorlog in Oekraïne ook voor onze inwoners voelbaar zijn en hen voor uitdagingen stelt.
Naar verwachting komt de corona pandemie in een endemische fase. We verwachten dat we de langdurige effecten de komende periode langzaam in beeld gaan krijgen en kunnen gaan duiden. De ontwikkelingen die door de corona crisis (verder) in gang zijn gezet, veranderen onze manier van leven en werken ook in de toekomst. Zo maakte de crisis ons nog bewuster van de grote opgaven waar we voor staan. Denk dan aan onze invloed op het klimaat, het belang van sociale verbondenheid en gezondheidspreventie in de breedste zin van het woord.
Op moment van schrijven zijn wij allen in de greep van de dramatische gebeurtenissen in Oekraïne. Vanuit de gemeenschap ontstaan hartverwarmende initiatieven om vluchtelingen te helpen en als gemeente staan we hen waar mogelijk bij. Het is onzeker welke effecten dit op de langere termijn heeft, voor de mensen daar en hier. Vooralsnog zien we een wereldwijde impact als het gaat om graan en zonnebloemolie. En toenemende onzekerheid over veiligheid en stabiliteit.
Gedurende de afgelopen jaren is landelijk en regionaal het aantal faillissementen gedaald, terwijl vrijwillige bedrijfsbeëindigingen stegen. Veel bedrijven en ondernemers ontvingen financiële steun of vroegen uitstel van betaling voor huur of belasting. Welke bedrijven konden profiteren en wie negatief getroffen werd verschilde enorm per sector en branche. Het vroeg van veel ondernemers veerkracht en aanpassingsvermogen. De technologische en digitale ontwikkelingen namen een vlucht. We werken meer vanuit huis en bestellen onze diensten en producten meer online. Werken en leven is daarmee blijvend veranderd.
De demografische ontwikkelingen zetten verder door; we zien een oplopende vergrijzing. En een oplopende krapte op de arbeidsmarkt. Terwijl er ook jongeren zijn die last hebben van de corona crisis en hierdoor vertraging opliepen of moeilijk aan ervaringsplaatsen kwamen.
Het sociaal welbevinden voor een ieder is een belangrijke voorwaarde voor veerkracht en vitaliteit. De aanhoudende onzekerheden, steeds veranderende omstandigheden en onduidelijk perspectief kunnen een negatief effect hierop hebben. Dit zie je terug in de psychische klachten van met name jongeren en oplopende gevoelens van eenzaamheid. De hoge sociale verbondenheid in onze gemeenschappen kan een gunstige bijdrage leveren aan het sociaal welbevinden van onze inwoners.
Duurzaam gebruik van schaarse ruimte
We zien een oplopende druk op het gebruik van de schaarse ruimte door alle urgente opgaven die een oplossing vragen in onze buitenruimte, zoals wonen, recreëren, natuur, landbouw, verkeer, etc.
Met impact op de leefbaarheid en vitaliteit van het platteland.
De behoefte aan duurzame energie loopt op, terwijl de knelpunten in het energietransport de komende jaren blijven bestaan. Vanuit de samenleving komen steeds meer initiatieven gericht op bijvoorbeeld verduurzamen, elektrisch vervoer, lokale circulaire economie en duurzame warmtebronnen.
De opgaven voor klimaatadaptatie en biodiversiteit worden steeds zichtbaarder. Met hoosbuien en hoge waterstanden op het ene moment en perioden van hittegolven en droogte op andere momenten.
En met invasieve soorten en afname van verscheidenheid aan plant- en diersoorten.
De thema's als klimaatverandering, energietransitie, klimaatadaptatie en duurzaamheid krijgen internationaal en landelijk steeds meer aandacht als urgente opgaven met uitgesproken reacties in de samenleving als gevolg.
De doorstroom op de huizenmarkt nam af en daarmee het aantal beschikbare woningen. De krapte op de woningmarkt en de oplopende huizenprijzen zijn met name voor starters een grote belemmering. Ongeacht de uitbreiding van het aantal woningen vanuit Zwolle, verwachten we dat de vraag naar woningen voor starters en senioren in de gemeente Dalfsen blijven oplopen.
Samen wonen, samen leven en samen werken
De complexe opgaven leiden tot- en vragen om nauwere en intensievere samenwerking op lokaal en regionaal niveau. Denk dan aan samenwerkingsverband voor een gastvrij Vechtdal, voor de woningopgaven, de infrastructuur, de arbeidsmarkt, het sociaal domein, de economie, veiligheid, ondermijning, klimaatadaptatie, de Nationale Omgevingsvisie en energietransitie. Dit resulteert bijvoorbeeld in samenwerking in Regio Zwolle verband en in Vechtdal verband met overheden, onderwijs en maatschappelijke partners. Dit alles in verbinding met de lokale gemeenschappen. Zo is de gemeente een schakelpunt geworden tussen al deze spelers in een speelveld van complexe opgaven.
Hierbij zien we steeds hogere verwachtingen dat opgaven integraal en samen met inwoners worden opgepakt. En de roep om lokaal bij te dragen aan de internationale Social Development Goals en te werken vanuit het gedachtegoed van de Brede Welvaart.
Met als doel fijn samenleven, samenwonen en samenwerken in Dalfsen.
Gemeentelijke financiën
De inkomsten voor de gemeente zijn de afgelopen jaren moeilijk voorspelbaar gebleken. De bijdrage vanuit het Rijk past zich op onderdelen aan de ontwikkelingen aan, zoals corona maatregelen, stijgende kosten in de jeugdzorg en inflatie. Maar laat zich niet voorspellen.
We zien onze kosten groeien door o.a. oplopende inflatie, arbeidskosten en gewenste investeringen op kwaliteit van dienstverlening, ondersteuning en digitale veiligheid. Dit zien we bijvoorbeeld terug bij Verbonden partijen, die voor het op peil houden van hun dienstverlening en verbeteren van de kwaliteit hogere kosten moeten maken. Waar mogelijk sturen we op de kosten, tegelijkertijd zijn wij verplicht om hun taken uit te laten voeren en hebben we voor de Veiligheidsregio en digitale veiligheid de afgelopen periode gezien dat blijven investeren in deze diensten en kwaliteiten noodzakelijk zijn voor een ieder in onze gemeenschap.
De gemeente Dalfsen is de afgelopen jaren ontwikkeld naar een financieel gezonde gemeente.
Ervaring leert dat een negatief meerjarensaldo bij de PPN niet persé een negatief meerjarenbeeld bij de Begroting betekent door ontwikkelingen binnen de algemene uitkering. Zo is het nog steeds onduidelijk hoe het regeerakkoord, herverdeling van het gemeentefonds en afspraken over jeugdzorg middelen op de langere termijn uitwerken. Ook voor de komende jaren ramen we realistisch en behoedzaam, zodat we kunnen inspelen op een steeds veranderende situatie.